Met een bezoek aan de Ennemaborg in Midwolda sluit ik mijn Toeristische tour door Nederland af. De Ennemaborg is gebouwd in de veertiende eeuw en vooral het park en vijver rond de borg zijn prachtig. Bekijk ook de voorgaande berichten op de website over de activiteiten van de afgelopen week. Stuk voor stuk aanraders.

In 1593, tijdens de tachtig jarige oorlog, voer graaf Willm Lodewijk van Nassau de Dollard binnen. Deze zeeinham lag ten oosten van de stad Groningen. Hij liet hier de Bellingwolderschans bouwen om zo de toevoer vanuit Duitsland te blokkeren. Groningen was in handen van de Spanjaarden. Het had succes. Enkele jaren later viel de strategisch gelegen stad en kwam in Nederlandse handen. Na het droogvallen van Dollard verloor de schans haar functie. Bij Nieuweschans werd een nieuwe vesting gebouwd. Hiermee werd de Bellingwolderschans al snel omgedoopt in Oudeschans. De vesting verloor haar militaire functie en raakte in verval. Eind vorige eeuw is de vesting weer deels in oorspronkelijke staat hersteld, maar verwacht geen vesting zoals Bourtange. Ik dwaal door de straatjes en consumeer wat op het terras. Via de voormalige verdedigingswallen loop ik om de vesting. Tenslotte bezoek ik het vestingmuseum in het midden van het dorpje.

Aan het begin van de tachtig jarige oorlog in 1580 werd gestreden om Groningen. Het gebied ten oosten van de stad was een moeras en een natuurlijke buffer met Duitsland. Willem van Oranje liet de vesting Bourtange bouwen of een van de paadjes (een tange) door het moeras. Hiermee sneed hij de toevoer naar Groningen af, dat in handen was van de Spanjaarden. Later doorstond Bourtange aanvallen tijdens de Munsterse oorlog en later die van de Pruisen. In 1851 verloor de vesting haar militaire functie. Bourtange werd een dorp, grachten gedempt en wallen afgegraven. In de jaren zestig besloot men het zwaar vervallen Bourtange weer in oorspronkelijk staat op te bouwen. Doordat ik overnacht in de burcht, mag ik met de auto de vesting in. Ik rijd over de smalle toegangsbrug en ga onder de poort door. Ik passeer het pleintje waar toeristen de terrassen vullen. Ik parkeer bij de kerk. Mijn overnachting is hier vlak bij. Een mooie bestemming om te vesting te ontdekken.

In de vijftiende eeuw bouwden de Kanunniken van de Orde van het Heilige Kruis het klooster en kerk in Ter Apel. Ruim honderd jaar was nodig voor de voltooiing. Het klooster is nog niet open als ik aan kom. Ik heb het eerste tijdslot om 12.00 uur s middags. Ik loop door de oude kloostergang en kijk uit op de binntuin waar kruiden groeien. Ik bekijk de kerk. De kerk is gesplitst in een gedeelte voor de monniken en geestelijken en een gedeelte voor de gewone mensen. Boven de kloostergang zijn kamers waar zieken behandeld konden worden en waar reizigers konden slapen. De houten spanten van de oude dakconstructie zijn hier nog zichtbaar. Bij de tegenover gelegen vleugel is dit wel anders. Bij een brand in 1755 is deze vleugel verloren gegaan. Pas in 2000 heeft een Deense architect de nieuwe vleugel ontworpen. De moderne vleugel pas wonderbaarlijk bij het historische klooster. Ik ben onder de indruk van het klooster. In de voormalige brouwerij in de kelder koop ik een flesje klooster bier. Een mooie herinnering voor later.

Een van de koloniën was de kolonie Veenhuizen. Hier werden niet zo zeer families naar toe gebracht. Hier werden landlopers en paupers te werk gesteld. Wanneer iemand in de grote stad aan lager wal geraakt was, kon hij naar Veenhuizen gestuurd worden. De kolonie Veenhuizen was dan ook veel minder vrijwillig. Mensen werden gewoon opgepakt. Hierdoor groeide Veenhuizen uit tot een strafkolonie. Nadat de overheid eigenaar geworden was van Veenhuizen heeft deze kolonie nog jarenlang dienst gedaan als strafgevangenis. Pas in 2008 verlieten de laatste gevangenen Veenhuizen. Ik bekijk de tentoonstelling en volg de gids naar de ‘rode pannen’, de daadwerkelijke strafgevangenis.

Net na het ontstaan van de Nederlanden, heerste er veel armoede in het land. De militair van den Bosch wilde hier iets aan doen. Het richtte de maatschappij van de weldadigheid op. De maatschappij stichtte in 1818 koloniën in Drenthe waar arme families een huis, werk en onderwijs kregen. In ruil moesten zij op het land werken om de schulden af te betalen. De koloniën van weldadigheid waren een soort voorloper op het latere silicaat stelsel met uitkeringen en werkgelegenheid. In de koloniën Frederiksoord, Willeminaoord en Willemsoord woonden vijf duizend mensen. In de jaren dertig van de twintigste eeuw raakte de maatschappij in financiële nood. De overheid nam enkele koloniën over. De orde en tucht namen af en de koloniën werden normale dorpen. Met een fietstocht van 36 km langs de voormalige koloniën zie ik de kolonie huisjes, een schooltje en de kerk. Vreemd eigenlijk dat ik zo weinig van deze geschiedenis wist.

Het natuurgebied Dwingelederveld is een van de kleinste natuurparken va Drenthe, maar behoort ook tot een van de mooiste. De hei, de bossen en prachtige vennen. Het natuurgebied ligt direct achter de camping. Heerlijk om door heen te wandelen en te fietsen. Ik had het geluk dat de schapen net terug keerde naar de stal. Een leuk gezicht.

Ruim vijfduizend jaar geleden was er een ijstijd in Nederland. Grote keien werden destijds met het ijs vanuit de Scandinavische landen meegevoerd. Het ijs kwam tot Nederland. Toen het ijs weer ging smelten bleven de keien achter. In die tijd gebruikte men de grote keien om grafheuvels te maken. Met mankracht werden de stenen op elkaar gestapeld. In Nederland zijn 54 hunebedden, waarvan 52 in Drenthe. In Borger staat het Hunebedden museum. Dit museum staat naast het grootste hunebed van Nederland.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde de omgeving van Westerbork een belangrijke rol in de deportatie van de Joden naar Duitsland. Oorspronkelijk was het kamp opgezet voor Joodse vluchtelingen uit nazi Duitsland. Bij de inval van Duitsland in Nederland werd kamp Westerbork de verzamelplaats voor Joden, voordat zij doorgevoerd werden naar concentratiekampen in o.a. Polen. In het museum wordt op indrukwekkende wijze de historie weergegeven. Op het voormalige kamp staat het rails monument. Twee roestige opkrullende spoorrailsen.

Op weg naar Dwingeloo passeer ik Rouveen en Staphorst. Wat weet ik eigenlijk van Staphorst? Ik besluit om even van de weg af te gaan. Bij de tourist info ga ik op zoek naar een wandeling door het dorp. Er blijkt geen wandeling te zijn. Als je hiervandaan naar de kerk loopt, heb je het meeste van Staphorst wel gezien. Ik ga op pad. Langs de doorgaande weg staan talrijke boerderijen. Boerderijen met rieten daken en fel groene luiken. Een traditie in de omgeving.

De Hanzestad Kampen heeft altijd een belangrijke rol gespeeld bij de scheepvaart van de IJssel naar de Zuiderzee. Het oude centrum ademt nog de sfeer uit die tijd. Op de Koggewerf heeft men een traditioneel zeilschip, een zogenaamde Kogge, nagebouwd. Met het veertien meter lange houten schip worden nog altijd zeiltochten gemaakt. Ik bezoek de werf en krijg een rondleiding aan boord van de Kogge. In het ruim zijn eenvoudige slaapplekken voor twaalf mensen.

Door de inpoldering van de Noordoostpolder raakte het vissersdorp Vollenhove een belangrijke functie kwijt. De visserij. Vanuit de haven kon men nog steeds het IJsselmeer wel bereiken, maar de weg er naar toe werd wel langer. Het oude dorp bestaat uit kleine vissershuisjes. Aan de rand van het centrum staat prominent de protestantse Grote of Sint Nicolaaskerk uit de 15 de eeuw te pronken. Deze groot uitgevallen kerk is al van afstand zichtbaar. Vroeger een baken voor de vissers. Zo wisten zij dat ze weer bijna thuis waren.

Schokland. het voormalige eiland is het voorbeeld geworden hoe de inwoners gestreden hebben om droge voeten te houden. In het museum, in herbouwde typische Schoklandse huizen, worden voorwerpen uit de vorige eeuw getoond. In de video presentatie laat men zien hoe het eiland een veilige buffer was bij slecht weer voor schepen. Het fungeerde als dam. Toch had het eiland ook te leiden van het water. Jaar na jaar knabbelde de Zuiderzee stukjes land van het eiland af. Met een damwand van houten palen probeerde men het water te keren. Halverwege de 19de eeuw vond de Nederlandse overheid dat de inwoners te veel gevaar liepen op het eiland. Besloten werd dat het eiland geëvacueerd moest worden. De inwoners verhuisden veelal met tegenzin naar Kampen en Vollenhove. De huizen werden afgebroken. Alleen de vuurtorenwachter bleef achter op het eiland, tot de inpoldering. Ik ben van plan om een wandeling te gaan maken langs de contouren van het voormalige eiland. Ik volg het schelpenpad in zuidelijke richting. Op de zuidpunt liggen de resten van het kerkje van Ens. Vroeger was dit de kerk van de Protestanten zuidelijke bewoners. In Emmeloord aan de noordzijde kwamen de Katholieken bijeen. Meer dan de fundering ligt hier niet meer. Vroeger lag het eiland duidelijk hoger dan het omliggende land. Door de inpoldering is de waterstand verlaagd en in Het veen is ingeklonken. Het land in zo’n anderhalve meter gedaald. De noordelijke helft van het eiland is veel groener. De route loop door het Stokkerbos. Door de wir war aan paden is het lastig de juist route te vinden. Via een klein omweggetje kom ik bij het bezoekerscentrum. Buiten tref ik een gepensioneerde gids van het park. Hij vertelt dat hij 78 is en zijn hart aan het park verbonden heeft. Hij vertelt enthousiast over de voormalige haven op de noordkust. Wist je dat daar vroeger met gemak 130 schepen aan konden meren? Vraagt hij. Ik moet als ik er passeer ook kijken naar de planken op de beschoeiing. Als het water vroeger hoog stond, liep met over de houten planken om geen natte voeten te krijgen. Het verhaal gaat dat een stevige bakkersvrouw haar kinderen vooruit stuurde om te waarschuwen, omdat passeren op de smalle plank niet mogelijk was. Het is rond vier uur als ik bij de oude haven kom. Houten steigers geven aan waar de haven vroeger gelegen heeft. Het weer is nog steeds zonnig, maar er steekt een flink windje op. Hopelijk word ik niet overvallen door een bui.

Een rondwandeling op Urk op een zondagochtend is misschien niet de beste combinatie. Door de weeks werken de Urkenaren hard in het toerisme en de visserij. Op zondag houden de overwegend gelovige inwoners hun rustdag en bezoeken de kerk. Als bij het binnenrijden van het voormalige eiland in de Zuiderzee, merk ik dat het stil is op straat. Alleen bij de haven hebben andere toeristen hun camper gestald en lopen boot eigenaren naar de toiletvoorzieningen in de haven. Het is niet beter. Het kwam niet beter uit in mijn reisplannen. Aan de hand van een rondwandeling van internet loop ik het oude deel van Urk in. Al snel blijkt dat de wandeling door de smalle steegjes van Urk gaat. Ik twijfel soms of ik voor een steegje sta of een privé ingang. Waarschijnlijk hierdoor ben ik al snel kwijt hoe ik moet lopen. Ikmpas mijn tactiek aan. Ik ga op zoek naar de highlights op de kaart. Zo passeer ik het kerkje aan zee, het vissersmonument en kom ik uiteindelijk bij de vuurtoren van Urk. Vroeger een belangrijke baken voor de grote vissersvloot. Wanneer ik via het strandje terug loop, kom ik tot mijn verbazing een open restaurant tegen. Op het terras bestel ik koffie en appelgebak.

Precies honderd jaar geleden opende Koningin Wilhelmina het Wouda gemaal in Lemmer. Het stoomgemaal moest er voor zorgen dat het waterniveau in de afreisde polders voldoende laag bleef staan. Het gemaal is nog altijd in gebruik. Er wordt niet meer dagelijks gemalen, maar bij extreme weersomstandigheden kan het gemaal als extra hulp ingezet worden. Het gemaal pomp op volle kracht 75 kubieke meter water per seconde het IJsselmeer in. Hiermee is dit stoomgemaal het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld. Niet voor niets staat dit gemaal op de UNESCO Werelderfgoedlijst. In de uitgebreide En enthousiaste rondleiding wordt uitleg gegeven over de bouw, de werking, de schoorsteen, de vier ketels en de acht pompen. Ik voel mij klein tussen de enorme pompen. Dat men een eeuw geleden een gemaal kon realiseren dat heden ten dage nog steeds functioneert.